Informatie over de geschiedenis van de motorboot Ondine. Het schip wordt compleet gerestaureerd door eigenaar Jan van Wengerden.
Update: woensdag 1 juli 2022: Informatie over de eerste eigenaar A.T. Frans Hendrichs toegevoegd. Lees meer > (bij informatie over de eigenaren)
Update: woensdag 30 juni 2022: Informatie over de eigenaar J.T. Alta toegevoegd : Lees de informatie > (bij informatie over de eigenaren)
L.H. Geveke was in 1924/1925 eigenaar en Postma noemt Geveke als vorige eigenaar. de ‘N.V. HET KANTOOR VAN VASTE GOEDEREN’ heeft de Ondine (11) dus verkocht voor L.H. Geveke.
Update: woensdag 29 juni 2022: Informatie Scheepsmetingsdienst over Ondine (11): De onderste (2e) afbeelding staat rechts van de 1e afbeelding:
Er bestaan twee exemplaren, beide gebouwd bij de scheepswerf ‘Wed. J.L. Ceuvel te Amsterdam, zoals ook blijkt uit het “Nederlandsch Jachtregister 1924/1925:
Het gaat dus om:
- Ondine, gebouwd in 1901: 11.00 x 2.54 m , motor Daimler 2-cylinder 12 PK
- Ondine, gebouwd in 1908: 14.00 x 3.00 m, motor Sterling 4-cylinder 28 PK
De 11-meter versie uit 1901 wordt hier verder aangeduid met Ondine (11). Dit schip wordt momenteel gerestaureerd.
De 14-meter- versie uit 1908 wordt verder aangeduid met Ondine (14). Dit schip is gerestaureerd en vaart al jaren als rondvaartboot in de Amsterdamse havens en grachten:
Van de Ondine (11) is de volgende foto uit 1908 gevonden in Revue der Sporten bij een artikel over de motorbootwedstrijden. Het bijschrift bij de foto luidt: “Ondine van den heer K. ter Horst, eerste prijs Klasse II, op het ogenblik <Man over boord> in den Manoeuvreerwedstrijd“. In de tekst staat ook “Klasse II, 8-11,99 M. Het is dus zeker de Ondine (11). De Ondine (14) was op dat moment in aanbouw.
Met behulp van ‘MyHeritage’ is de foto verscherpt, met een zeer goed resultaat:
Eigenaren Ondine (11)
De schepen zijn natuurlijk interessant, maar het is ook interessant wie de eigenaren waren.
Samengevat:
- 1901-1907: A.F. Frans Hendrichs (Amsterdam)
- 1907-1909: K. ter Horst (Sneek) [In 1908 werd de Ondine (14) gebouwd]
- 1909-1912: J.T. Alta (Amsterdam)
- 1912-19??: P.D. Alta (Amsterdam)
- 19??-1931: L.H. Geveke (Leeuwarden)
- 1931-19??: G. Postma (Leeuwarden)
- 19??-19??: ?
- 19??- heden: Jan van Wengerden (Bartlehiem)
Toelichting:
Het document van de eerste Scheepsmeting is bewaard gebleven. Daar staan de eerste eigenaren op vermeld. K. ter Horst was de tweede eigenaar van de Ondine (11), maar ook de eerste eigenaar van de Ondine (14). [aanvullen info meetbrief].
A.T. Frans Hendrichs (1e eigenaar 1901-1907)
In de scheepsligger staat als eerste eigenaar vermeld: A.F. Frans Hendricks (Hendricks met een k). Op de meetbrief staat de naam (als je goed kijkt) goed gespeld: A.T. Frans Hendrichs (Hendrichs met een h).
Logisch dat het met de juiste naam beter lukt om meer informatie te vinden. Frans Hendrichs was van 1884-1894 eigenaar van de grote boeier Maria (l. 12.90 x b. 4.06) [bron: boek ‘de boeier’ van Vermeer] en lid van de Zeilvereeniging ‘Het IJ’. In het Jubileumboek 1885-1925 van Ernst Crone staat de Ondine (11) vermeld:
In hetzelfde boek staat de Ondine vermeld op de ‘Lijst van vaartuigen’ uit 1903, die in het clubgebouw hing en een aantal jaren jaarlijks werd bijgewerkt. In de linkerkolom staat de Ondine onderaan vermeld:
In de jaren 1901 tot de verkoop in 1907 heeft de Y-vlag gewapperd op de Ondine
De Ondine (11) werd door Hendrichs verkocht via Gebr. Wolfrat (Makelaars in luxe vaartuigen te Amsterdam). Waarschijnlijk werd er geadverteerd in het tijdschrift Nederlandsche Sport, maar de edities van 1905 tot 1911 zijn helaas niet (on-line) beschikbaar.
Klaas ter Horst (2e eigenaar 1907-1909)
De schepen zijn natuurlijk interessant, maar het is ook interessant wie de eigenaren waren.
Een eigenaar van zowel de Ondine (11) als de Ondine (14) was Klaas ter Horst, die geboren is op 14-1-1866 en overleden op 30-8-1926). Hij trouwde op 4-4-1898 met Neeltje Meihuizen te Hoogezand. Ze hadden 2 kinderen: Gerrit Hendrik en Eliza.
Uit een groepsfoto uit 1910 is met knip- en plakwerk een foto van het echtpaar Klaas en Neeltje ter Horst gemaakt. Op de groepsfoto staat bij Klaas Ter Horst vermeld: ‘houthandelaar’ en bij zijn vrouw staat haar meisjesnaam vermeld ‘Meihuizen’. Daarmee is het zeker dat deze Klaas Ter Horst de eigenaar was van de salonboten genaamd ‘Ondine’. Bij de bouw van de Ondine-11 en -14 was Klaas ter Horst respectievelijk 35 en 42 jaar oud.
De groepsfoto:
De fotomontage van het echtpaar Klaas en Neeltje ter Horst op basis van de bovenstaande groepsfoto:
Klaas ter Horst woonde op de Geeuwkade in dit fraaie huis:
Er bestaat een directe familierelatie tussen de 2e eigenaar Klaas ter Horst en de 3e en 4e eigenaren (J.T. Alta en P.D. Alta).
J.T. Alta (3e eigenaar van 1909 tot 1912)
- Hij werkte eerst bij de Marine als scheepsarts (titel: Off. v. Gezocht. 1e kl. K.N.M.) [LC 19-09-1894],
- J.T. Alta is op 21 maart 1895 getrouwd met W. ter Horst. [NvdD 22-3-1895)
- Hij kreeg/nam in 1898 eervol ontslag [Middelburgse Courant, 5-3-1898]
- Vestigde zich als arts in Oosterbeek in Villa Hillegonda op de Utrechtse straatweg [Arnhemsche Courant 9-8-1898]
- In de overlijdensadvertentie van Johannes Piers Alta staan J.T. Alta, W. Alta-Ter Horst en Wed. J. ten Horst-Alta (Amsterdam). Ook P.D. Alta (Bussum) staat vermeld. [Leeuwarder Courant 6-12-1902]
- In 1906 krijgt J.T. Alta een telefoonnummer(nr. 6816) in Amsterdam [De Tijd 12-2-1906] op de Leidschegracht 63
- In 1915 viert J.T. Alta (te Amsterdam) zijn 25-jarig jubileum als arts. Hij werd 22-2-1890 tot arts bevorderd
- In februari 1916 wordt J.T. Alta lid van de kascommissie op de jaarvergadering van de Ned. Motorbootclub [Telegraaf 26-2-1916]
- In 1935 is J.T. Alta (74 jaar oud) te Heemstede overleden. [Nieuwe Haarlemsche Courant 10-7-1935]
P.D. Alta (4e eigenaar van 1912 tot ?)
< wordt nog uitgezocht >
L.H. Geveke (eigenaar van [in ieder geval 1924/’25 maar wellicht al eerder tot 1931]
In 1924/1925 was L.H. Geveke uit Leeuwarden de eigenaar. Adres Grachtswal 93, lid van Oostergoo.
L.H. Geveke was de oprichter van het bedrijf Geveke (nu Geveke Bouw in Haren). Er zijn voor zover bekend geen nabestaanden van deze L.H. Geveke in leven. Wellicht is er bij het bedrijf nog archiefinformatie aanwezig. [Bron: William Geveke]
L.H. Geveke was in de jaren 1920 al een grote aannemer, die bijvoorbeeld in een keer de opdracht kreeg om 60 huizen te bouwen.
Voordat G. Postma in een advertentie meldt dat de Ondine (11) is overgenomen van Geveke, werd de Ondine (11) aangeboden in advertenties in mei en juni 1930 in de Leeuwarder Courant:
De advertentie linksboven in de Leeuwarder Courant van 26/5, 28/5 en 31/5, de advertentie rechtsboven op 5/6, de advertentie linksonder op 17/6.
Uit een advertentie blijkt dat in april 1931 de Ondine (11) verkocht is door L.H. Geveke aan G. Postma uit Leeuwarden:
G. Postma (Eigenaar van 1931 tot ?)
In de periode 1931 tot en met 1953 adverteerde Postma zo’n 213 keer in de Leeuwarder Courant en Leeuwarder Nieuwsblad om de twee motorboten te verhuren. In de periode 1940 t/m 1946 wordt er niet geadverteerd. Na WO2 wordt alleen de Ondine nog aangeboden.
In XXXX wordt de Ondine (11) op een veiling in Leeuwarden aangeboden. De koper is Jan van Wengerden uit Hoorn, die later, in XXXX, naar Friesland is verhuisd. Door drukke werkzaamheden met het bedrijf ‘Scheepsservice Bartlehiem’ was er jarenlang geen tijd voor de restauratie.
Schiphuis
In 1907 liet K. ter Horst dit ontwerp maken voor het schiphuis aan de IJlsterkade in Sneek. De ronde deuren en het ornament op het dak dragen kenmerken van de Jugendstil. Hier heeft de Ordine (11) wellicht nog een of enkele jaren in gelegen, maar het was (indien lang genoeg) het schiphuis voor de Ondine (14).
Op onderstaande foto (uit 1968) is het schiphuis (door het ornament) duidelijk herkenbaar. Zo is de locatie herkenbaar door de Waterpoort op de achtergrond. Op Facebook meldt Femme Pasveer dat het schiphuis in 1907 werd gebouwd voor de boeier Hermina. Het is de vraag of in 1907 deze boeier nog in het bezit was van Klaas ter Horst. Het is (nog) niet bekend of de Ondina-11 en Ondina-14 ook in dit schiphuis hebben gelegen. Was het schiphuis lang genoeg? De boeier Hermina was aanzienlijk korter, maar de gestreken mast van een boeier steekt ver over het achterschip, waardoor het schiphuis ook lengte moet hebben.
Boeier Hermina
Het boek ‘de Boeier’ bevat de volgende informatie over deze boeier en de fam. ter Horst:
De familie ter Horst was jarenlang de eigenaar van de boeier Hermina. Al in 1858 (waarschijnlijk al in 1854 was de Hermina van de partij op de Hardzeildag (eigenaar G.H. ter Horst Jz.). [pag. 171]
In 1892 was de Hermina ook deelnemer bij de wedstrijd i.v.m. de aanwezigheid van de Koninginnen Wilhelmina en Emma, met G.H. ter Horst Jz. als inschrijver.
De deelname van boeiers aan de wedstrijden liep na de hausse van de tachtiger en begin negentiger jaren gestadig terug… Na 1898 was het afgelopen met een aparte boeierklasse. [pag. 48]
In 1906 vermeldt het programma voor de Hardzeildag voor de laatste keer een ter Horst (K. ter Horst) als eigenaar van de Hermina. In 1911 staat P. Schenkius als stuurman vermeld. [pag. 172].
Schipper Anthoon Nijdam
Anthoon Nijdam was 40 jaar lang schipper (van 1911 tot 1951) bij de fam. Ter Horst. Hij begon dus op de Ondine (14). Op deze foto zit waarschijnlijk Elize ter Horst aan het roer. Door de leeftijd van het meisje te schatten op 12 jaar is de foto gemaakt ca. 1913, omdat Eliza in 1901 is geboren.
Bijzonderheden op de foto:
- Schipper Nijdam draagt onder het jasje een trui met de scheepsnaam Ondine.
- De handle van de keerkoppeling
- De scheepsbel en de scheepstoeter
Op 30 juli 2015 plaatste Peter van Egmond deze foto op Facebook (rubriek Sneek, su het ut weest) met de tekst (in het Sneekers dialect):
“Wu siën hier ut skip Ondine fan Ter Horst, of Ter Horst op dizzy foto de skipper is, is niet bekend“.
In commentaar op de Facebook-post wordt gesteld dat het schip nu een rondvaartboot is in Amsterdam. Maar is dit de wel Ondine (14) ? Deze heeft (en had) een lange tot bij de voorpunt doorlopende opbouw zonder een hogere stuurhut.
In Leeuwarden kon je rond 1910 “Pleizier Tochtjes” maken met de Henriette van G. ‘Hein’ Appeldoorn (1875-1971):
