Rikbakens – MOENTE MARITIEM

Op de Friese meren wordt de ingang van een kanaal gemarkeerd met een rikbaken.

Definitie:

Een op het land geplaatste constructie, met aan de bovenzijde een uit latten gevormde driehoek, dat als baken fungeert. Ook wel raambaken en landbaken genoemd. Bijna alleen in Friesland, bij de invaarten van meren, voorkomend? Mogelijk een Fries woord.

Een rikbaken is tegelijkertijd én functioneel én een mooi kunstwerk/merkteken in het landschap.

De groene versie heeft de punt naar boven.

De rode versie heeft de punt naar beneden.

Locatie: Stoppelsoal , vanaf het Bergumer Meer richting Lauwersmeer.

Er zijn 2 versies :

het oude, grote model, opengewerkt en 2 haaks op elkaar staande elementen (links op de foto)
het kleinere ronde model (rechts op de foto

Deze merktekens staan bij de ingang van het Prinses Margrietkanaal varend vanaf het Bergumer Meer.

Jammer! Het fraaie oude model is op enkele plaatsen vervangen door een veel kleiner rond model, zoals hier bij de invaart van de Ategracht op de Flakke Brekken.

Ook bij de invaart van de ‘Neare Saiter‘ (komend vanaf de Saiterpetten) staat zo’n klein ‘hoedje’.

De Provinsje Fryslân (afdeling vaarwegen en kunstwerken) is verantwoordelijk voor deze bakens. Desgevraagd kwam er een positieve reactie op de vraag over deze nieuwe kleine bakens:

De “oude” bakens gaan dit jaar voor groot onderhoud. En worden daarna weer geplaatst, verplaatst of herplaatst. De kleine bakens die de melder bedoeld worden dus vervangen.

In Friesland maakte iemand dit model van een rikbaken, een fraai staaltje huisvlijt, hoogte 44cm. De kleur klopt alleen niet. Dit baken, met de punt naar boven hoort groen te zijn!

Collectie Moente Maritieme Kunst

It Beaken

De Friese aanduiding ‘It Beaken’ werd gebruikt door de in 1946 opgerichte Jeugdherberg annex Zeilschool in Heeg:

‘It Beaken‘ was van 1938-2019 het tijdschrift van de Fryske Akademy, met een gestileerd rikbaken in het logo.

Afbeeldingen van Rikbakens

Een aantal voorbeelden waarbij het rikbaken werd afgebeeld (chronologisch)

Jaar : 1900

Het baken bij de hoek Kolmeer – Sneekermeer. Foto gemaakt door Yke Wouda.

Opvallend hoe hoog dit baken was, zeker 6 meter

Collectie Fries Scheepvaart Museum (FSM 001017646)

Jaar : 1909

Op deze kaart van het Sneekermeer ^* en omgeving staan al 13 rikbakens.

Verdwenen zijn o.a. het baken op het vroegere eilandje Roekoepôlle.

* de bron van de kaart is Topotijdreis, de rode cirkels zijn toegevoegd.

Jaar : 1911

In 1911 werd in Leeuwarden dit ontwerp van een ‘ijzeren baak‘ gemaakt. Het kwam ‘boven water’ uit stukken van Scheepswerf ‘De Piip‘ van de Gebr. Roorda te Drachten. Dat is de werf waar de beroemde snelle skûtsjes gemaakt werden.

Dit baken is 6.25 hoog en waarschijnlijk de baak die bij 1900 staat afgebeeld. Ook de kleuren kloppen: onderste deel wit, bovendeel zwart.

Bron: Fries Scheepvaart Museum (FSM 1991-604 (Fragment, de fundering van het ontwerp is hier weggelaten)